گرفتگی لوله مویی یخچال | علائم، روش های باز کردن و تعمیر

اگر یخچال مثل قبل خنک نمی کند، فریزر ضعیف شده، یا موتور مدام کار می کند ولی نتیجه ای نمی گیرید، یکی از مظنون های اصلی گرفتگی لوله مویی یخچال است. این مشکل از آن دسته ایرادهایی است که گاهی آرام و بی سروصدا شروع می شود، اما اگر دیر تشخیص داده شود می تواند به کمپرسور فشار بیاورد و هزینه را چند برابر کند.

در این راهنما، ساده و دقیق می گوییم لوله مویی چیست، چرا می گیرد، چه علائمی دارد، چه کارهایی را می شود در خانه انجام داد و چه کارهایی حتماً باید دست تعمیرکار باشد.

لوله مویی (Capillary Tube) یک لوله بسیار باریک در سیستم تبرید یخچال است که نقش «کاهش فشار» را انجام می دهد. گاز مبرد بعد از خروج از کندانسور باید با فشار و دمای مناسب وارد اواپراتور شود تا سرمایش ایجاد شود. این کاهش فشار معمولاً توسط همین لوله باریک انجام می شود.

«لوله مویی در یخچال چطور کار می کند؟»

چون قطر داخلی لوله مویی خیلی کم است، کوچک ترین رطوبت، آلودگی یا براده می تواند مثل یک سد جلوی عبور مبرد را بگیرد یا جریان را خیلی محدود کند. نتیجه اش هم معمولاً افت سرمایش و فشار آمدن به کمپرسور است.

وقتی مسیر لوله مویی به صورت کامل یا نیمه کامل مسدود شود، مبرد به مقدار کافی به اواپراتور نمی رسد. این گرفتگی می تواند:

• کامل باشد: سرمایش تقریباً قطع می شود.
• نیمه کامل باشد: یخچال گاهی خوب است و گاهی نه، یا فقط بخشی از اواپراتور سرد می شود.

گرفتگی نیمه کامل خیلی فریبنده است، چون ممکن است با شارژ گاز موقتاً بهتر شود ولی دوباره برگردد.

یخچال خنک نمی کند ولی موتور کار می کند

یکی از شایع ترین سناریوها این است که کمپرسور روشن است و حتی مدت طولانی کار می کند اما داخل یخچال آن سرمای مطلوب را ندارید. چون مبرد به اواپراتور نمی رسد، چرخه سرمایش ناقص می شود.

نکته مهم: این علامت می تواند دلایل دیگری هم داشته باشد (مثل کمبود گاز یا خرابی کمپرسور). اما اگر همراه با نشانه های دیگر باشد، احتمال گرفتگی بالا می رود.

یک طرفه شدن برفک یا یخ زدگی غیرعادی

اگر یخچال تان برفک می زند یا در بخش فریزر یخ زدگی غیرعادی می بینید، به شکل برفک دقت کنید:

• در گرفتگی لوله مویی، خیلی وقت ها فقط یک قسمت از اواپراتور سرد و برفکی می شود و بقیه تقریباً گرم می ماند.
• یا برعکس: یخچال کم سرماست ولی نزدیک ورودی اواپراتور یک یخ زدگی شدید دیده می شود.

داغ شدن کمپرسور و قطع و وصل شدن زیاد

وقتی مسیر جریان مبرد تنگ یا بسته باشد، کمپرسور مجبور می شود بیشتر کار کند تا اختلاف فشار را جبران کند. نتیجه می تواند این باشد که:

• بدنه کمپرسور غیرعادی داغ شود
• یا به خاطر حفاظت حرارتی، خاموش و روشن شدن پشت سر هم اتفاق بیفتد

اختلاف دمای غیرطبیعی بین لوله ها

اگر پشت یخچال (کنار موتور) لوله ها را ببینید:

• لوله رفت (خروجی کمپرسور) ممکن است خیلی داغ شود
• لوله برگشت (مکش) ممکن است به شکل غیرعادی کم سرد یا حتی تقریباً هم دما با محیط باشد
  این اختلاف ها برای تشخیص دقیق تر معمولاً نیاز به گیج فشار و تجربه دارد، ولی به عنوان نشانه کمکی مفید است.

صدای غیرعادی یا تغییر رفتار یخچال بعد از جابه جایی

بعضی وقت ها بعد از جابه جایی یخچال، مشکل شروع می شود. چرا؟ چون اگر قبلاً سیستم مشکل رطوبت یا آلودگی داشته باشد، تکان خوردن می تواند ذرات را در مدار جابه جا کند و مسیر لوله مویی را تنگ تر کند.

رطوبت داخل مدار و یخ زدگی در مسیر

اگر به هر دلیل هوا و رطوبت وارد مدار شود (مثلاً به خاطر نشتی یا شارژ غیر اصولی)، رطوبت در نقاط سرد می تواند یخ بزند و مسیر لوله مویی را ببندد. این نوع گرفتگی ممکن است رفت و برگشتی باشد: گاهی باز می شود و دوباره می بندد.

«واژه نامه رسمی اصطلاحات تبرید (ASHRAE)»

ذرات براده و آلودگی بعد از تعمیرات

اگر قبلاً روی یخچال کار شده (تعویض کمپرسور، جوشکاری، تعویض قطعه) و مدار خوب شستشو و وکیوم نشده باشد، براده و آلودگی می تواند وارد لوله مویی شود.

سوختن کمپرسور و پخش شدن روغن/لجن

در سوختگی کمپرسور، روغن و بقایای سوختگی می تواند حالت لجن مانند پیدا کند و در مسیرهای باریک گیر بیفتد. در این حالت صرفاً باز کردن مسیر کافی نیست و معمولاً نیاز به تمیزکاری جدی و تعویض قطعات مصرفی است.

فیلتر درایر ضعیف یا تاریخ گذشته

فیلتر درایر وظیفه جذب رطوبت و گرفتن ذرات را دارد. اگر ضعیف باشد یا در تعمیرات تعویض نشود، رطوبت و آلودگی راحت تر به لوله مویی می رسد و گرفتگی اتفاق می افتد.

نشتی ریز و ورود هوا به سیستم

نشتی های ریز ممکن است فقط گاز را کم نکنند؛ در بعضی شرایط می توانند باعث ورود هوا/رطوبت هم بشوند، مخصوصاً اگر سیستم چند بار دستکاری شده باشد.

برای تشخیص خانگی، هدف این نیست که ۱۰۰٪ قطعی نظر بدهید، بلکه می خواهید بفهمید آیا «احتمال» گرفتگی جدی است یا نه:

1. اگر موتور روشن است ولی سرمایش ضعیف است، درِ یخچال را کمتر باز کنید و ۴ تا ۶ ساعت وضعیت را بررسی کنید.
2. اگر پشت یخچال، کمپرسور بیش از حد داغ است یا قطع و وصل زیاد دارید، احتمال مشکل در سیکل تبرید بالا می رود.
3. اگر فریزر فقط یک قسمت یخ می زند و بقیه نه، این الگو معمولاً به مشکل جریان مبرد نزدیک است (گرفتگی یا کمبود گاز).

برای تشخیص قطعی، تعمیرکار معمولاً از گیج فشار، دماسنج، و تجربه الگوی یخ زدگی استفاده می کند.

کارهایی که خودتان می توانید انجام دهید (ایمن و کم خطر)

این بخش برای وقتی است که هنوز مطمئن نیستید مشکل دقیقاً گرفتگی است یا نه و می خواهید اقدامات کم ریسک انجام دهید:

• تمیز کردن کندانسور (شبکه پشت یخچال): گردوغبار شدید می تواند باعث افت عملکرد شود و علائم شبیه گرفتگی بسازد.
• بررسی فن ها (در مدل های نوفراست): خرابی فن اواپراتور یا کندانسور هم سرمایش را ضعیف می کند.
• تنظیم دما و بررسی لاستیک دور در: نشت هوای گرم باعث کارکرد طولانی و کم شدن سرما می شود.

این ها گرفتگی را باز نمی کند، اما کمک می کند اشتباه تشخیص ندهید و بی دلیل سراغ تعمیر سنگین نروید.

روش های تخصصی تعمیرکار (به همراه توضیح روند کار)

باز کردن گرفتگی لوله مویی کار تخصصی است چون با گاز مبرد، فشار، جوشکاری و وکیوم سر و کار دارد. روش های رایج (بسته به مدل و علت گرفتگی) شامل این هاست:

• تعویض فیلتر درایر: تقریباً در بسیاری از تعمیرات مرتبط با گرفتگی، تعویض درایر ضروری است چون منبع رطوبت/ذره را حذف می کند.
• وکیوم کامل سیستم: برای خارج کردن هوا و رطوبت. اگر خوب انجام نشود، گرفتگی می تواند برگردد.
• شستشوی مدار (Flushing): در برخی موارد، مخصوصاً بعد از سوختگی کمپرسور، با مواد و روش های استاندارد مدار شسته می شود تا لجن و آلودگی خارج شود.
• باز کردن مسیر با نیتروژن خشک: یکی از روش های حرفه ای، دمیدن نیتروژن خشک با کنترل فشار برای بیرون راندن گرفتگی است.
• تعویض خود لوله مویی: اگر لوله آسیب دیده باشد یا گرفتگی شدید و تکرارشونده باشد، تعویض به صرفه تر و مطمئن تر است.
• شارژ گاز دقیق بر اساس وزن/استاندارد دستگاه: شارژ چشمی یا بیش از حد می تواند مشکل جدید بسازد.

نکته مهم: هر روشی که بدون وکیوم و بدون تعویض درایر انجام شود، احتمال برگشت مشکل را بالا می برد.

چه زمانی تعویض لوله مویی بهتر از باز کردن است؟

تعویض معمولاً پیشنهاد می شود وقتی:

• گرفتگی شدید است و با فشار باز نمی شود
• چند بار مشکل برگشته
• بعد از سوختگی کمپرسور لجن در مدار زیاد است
• لوله مویی قبلاً دستکاری و له شدگی یا ترک دارد

بعد از رفع گرفتگی، «تست کردن» نصف ماجراست. کار اصولی معمولاً این مراحل را دارد:

• تست نشتی
• وکیوم مناسب و زمان دار
• شارژ گاز به اندازه استاندارد
• کنترل فشارها و دماها
• بررسی الگوی سرمایش در اواپراتور (یخ زدگی یکنواخت/سرمایش پایدار)

اگر این مراحل ناقص باشد، ممکن است یخچال چند روز خوب کار کند و دوباره افت کند.

• شارژ گاز بدون رفع علت اصلی: مثل مُسکن است، نه درمان.
• باز کردن مسیر با روش های غیر استاندارد: ممکن است لوله ترک بخورد یا آلودگی بیشتر وارد مدار شود.
• تعویض نکردن فیلتر درایر: یکی از علت های اصلی برگشت گرفتگی همین است.
• کار کردن بدون وکیوم: رطوبت و هوا یعنی زمینه آماده برای گرفتگی بعدی.
• استفاده از ابزار و شعله بدون تجربه: خطر آتش سوزی، آسیب به لوله ها و حتی آسیب شخصی دارد.

هزینه ثابت نیست و به چند عامل بستگی دارد:

• مدل یخچال (ساده، نوفراست، ساید، اینورتر)
• شدت گرفتگی (نیمه گرفتگی یا کامل)
• نیاز به تعویض لوله مویی یا فقط باز کردن
• نیاز به تعویض درایر، شستشو، یا حتی کمپرسور
• میزان دسترسی به قطعات و محل لوله کشی

از نظر زمان هم، اگر کار اصولی انجام شود (خصوصاً وکیوم و تست) معمولاً از تعمیرهای سرسری طولانی تر است، ولی نتیجه قابل اعتمادتر می دهد.

گرفتگی لوله مویی یخچال معمولاً نتیجه یک «ریشه» است: رطوبت، آلودگی، سوختگی کمپرسور یا تعمیر غیر اصولی. برای پیشگیری:

• هر تعمیر مرتبط با مدار تبرید را فقط به تعمیرکار مجهز به وکیوم و گیج فشار بسپارید
• اصرار کنید فیلتر درایر در تعمیرات حساس تعویض شود
• کندانسور را هر چند وقت یک بار تمیز کنید تا فشار کاری سیستم بالا نرود
• اگر یخچال را جابه جا کردید، قبل از روشن کردن چند ساعت صبر کنید تا روغن کمپرسور برگردد (این کار مستقیم گرفتگی را حل نمی کند، ولی از آسیب های بعدی جلوگیری می کند)